Soms lijkt het alsof we machteloos staan tegenover de slechte dingen die gebeuren. Maar niet volgens Robert S. Hartman, de geestelijk vader van de Formele Axiologie.
De zomer van 2016. Geen komkommernieuws, tourjournaals en zomerhits als ankers in ons doorgaans medialuwe zomerbestaan. De actualiteit is confronterend, heftig, nauwelijks bij te benen. Ik ben best een optimistisch mens, dankbaar en bevoorrecht vooral dat mijn wieg in Nederland stond. Maar, zoals velen, begin ik mij steeds vaker af te vragen: waar gaat dit naartoe?
Die vraag brengt mij bij Robert S. Hartman. Een wiskundige filosoof uit de vorige eeuw. Of een filosofische wiskundige, zo u wilt. Een man die opgroeide in het keizerlijke Duitsland van de vroege twintigste eeuw. Een tijdvak waarin sterven voor de staat hoger stond aangeschreven dan leven voor de staat. Van het een kwam helaas het ander.
In 1933 ontvluchtte Hartman het sluimerende monumentale kwaad van Nazi Duitsland, met een brandende vraag op zijn lippen: Als Slecht bestaat, en dat doet het, dan is er ook Goed. Maar wat is Goed? “Of we leren begrijpen wat goedheid is, wat waarde heeft, en we leren daarnaar te handelen. Of we sterven uit. Er is geen alternatief.”, aldus Hartman (1).
Het universeel Goede leren kennen om het universeel Goede beter te kunnen beschermen. Het werd Hartmans missie in het leven. En hij zocht de oplossing in de twee disciplines die hem eigen waren: filosofie en wiskunde. De Formele Axiologie was geboren: een soort waarden-wiskunde die ons helpt om in kaart te brengen hoe wij waarderen, hoe wij denken, hoe ons bewustzijn ontwikkeld is. Over de wereld om ons heen. En over onszelf.
Feitelijk, aldus Hartman, staan ons drie manieren van denken ter beschikking:
- Het systeemgerichte denken waarmee we orde en structuur aanbrengen. Denken in termen van definities, criteria, procedures, regels en wetten.
- Het praktijkgerichte denken dat ons helpt om concreet dingen gedaan te krijgen. Denken in termen van toepassing, nut, functionaliteit, taak, resultaten.
- Het mensgerichte denken dat ons helpt het unieke en bijzondere te zien in anderen. Denken in termen van empathie, betrokkenheid, inleving, liefde.
Geïnteresseerd in Robert S. Hartman en zijn formele axiologie? Of wilt u weten hoe u formele axiologie in de praktijk kunt inzetten om bepaalde mensprocessen in uw organisatie te stimuleren? Mail inhoud@ttisi.nl; wij komen graag met u in gesprek! Of lees hier meer over TriMetrix
(1) Freedom to Live, The Robert Hartman Story (Arthur R. Ellis ed.). Voor een meer gedegen, wetenschappelijke onderbouwing van en kritische beschouwing op Hartmans werk, lees Forms of Value and Valuation, samengesteld door John Austin en Rem B, Edwards.
